انسان و افق و سفر روانی

به گزارش ایسنا، سید محمود صادقی در این یادداشت مروری کوتاه بر سیره امام خمینی (ره) در آستانه ماه مبارک رمضان دارد.

1. حرکت انسان به سوی خدا را حرکت و جریان عمودی و صعودی می گویند که البته در هندسه های غیر طبیعی صورت می گیرد; این بدان معناست که سیر موجود در آن به «مکان بالا» منتهی می‌شود و به همین دلیل برای استفاده در این سیر نیاز به بچه‌ها و توشه دارد. هر که این سیر صعودی و عمودی را طی کند به تعالی و بلندی می رسد، گفتار نیک و عمل عادلانه باز می گردد» (فاطر، آیه 10).

به این ترتیب می توان گفت که حرکت به سوی خداوند به معنای حرکت به سوی درجات عالی است و مؤمنان و علما به تناسب میزان کار و وسعت کار و اجتهاد خود در این مسیر به مراتب بالاتر و بالاتر خواهند رسید. «حسن كلام» كه معرفت صحيح و اعتقاد صحيح است با روح عالم عرفان پيوند خورده و موجب اعتلاي درجه و درجة آن مي شود.

2. در تبیین مراتب سلوکیان دیدگاه ها و مسلک های متفاوتی وجود دارد; «راویان» که شناخت دین خود را بر محور روایت استوار می کردند، نهضت سلوکی را به برداشت های خود از روایات معصوم علیهم السلام موکول کردند; «متکلمان» که نگاه کلامی به دین و مبانی آن دارند نیز با رویکرد کلامی به این موضوع می نگرند; «حکمای الهی» که بینش خود را بر اساس حکمت الهی استوار کرده اند، سیر عملی را با حکمت خاصی تبیین می کنند; «عارفان» كه از دريچه ظهور اسماء و صفات الهي به جهان مي نگرند نيز رفتار و سير خود را به سوي خدا به گونه اي قرار مي دهند كه در راستاي مشي آنان باشد; اما بسیاری از حکیمان الهی که با شخصیت و منش عارفان آشنا هستند، تمام تلاش خود را کرده اند تا ذوق عرفانی را با زبان استدلالی، استدلالی و فنی حکمت بنویسند تا از آیات و روایات عدول نکنند، استدلال را عقلاً رها نکنید. بسیاری از حکیمان الهی این راه را طی کرده و آثار شایسته ای نوشته اند که می تواند ملاک و معیار رفتار خداجویان باشد.

شایان توجه است که آفرینش و سیر الی الله آنچنان که گذشت، حرکتی باطنی و صعودی است و این مسیر نیز مانند سیر بیرونی انسان دارای مسافت و راهی است که هر سالکی به اقتضای پدیدآورنده آن در پیش است. آن مدارک تحصیلی را تعیین کرد و سرانجام در قالب «سفرنامه» و در واقع «رساله سیر و سلوک» بیان کرد و این بار در اختیار علمای دیگر قرار داد. از این رو، این گونه سفرنامه ها که نشانه و ارمغان سفر سالکان واسیلیجه است، این بار آداب و رسوم خاصی را به جوان جوینده و به جوان سالک «نشانه» هر خانه ای تقدیم می کند.

امام خمینی (ره) که علاوه بر فقه و اصول، در مقام حکیم و متکلم و عارف و محقق خلاق آثاری شگرف از خود بر جای گذاشت، از این حیث راه های راهگشای بر جای گذاشت. ایده ها. اگرچه در مجموعه آثار او رساله هایی با این عنوان یافت نمی شود، اما با بررسی آثار و تألیفاتی چون آداب و دعاهای خفیه می توان بر اساس عرفان و سیره او خطی بر مسیر زندگی و سیره ترسیم کرد. مخصوصاً باید بداند که من خمینی (ره) را دارم، زیرا بسیاری از سالکانی که به مقصد رسیده اند، اسرار و آثار «نماز» و نماز را معرفی می کنند و این با بهترین و بهترین شیوه رفتار محقق می شود. در واقع، بر اساس سلوکی، راه رسیدن به حقیقت از وسط میدان شریعت می گذرد. حصول معرفت نیز در رهن اندیشه و تأمل است که نگاهی اجمالی به آثار و نوشته های امام گواه این امر است.

3. راه الی الله همانطور که مشخص است حرکت باطنی و باطنی است و باطن انسان با ادراک و عمل درونی حرکت می کند و لذا اولین قدم زائران و سالکان راه راست «تفکر و تدبر و دقت» است. چنانکه برخی «اندیشه و اندیشه» را صدای سالک معرفی کرده اند.

انسان متفکر ابتدا مطلوب را بررسی می کند، جهل خود را از آن می سنجد، سپس مقدمات ادراک خود را می دهد و در نهایت از طریق مقدمات فراهم شده، مقام مقصد را کسب می کند. به این معنا می توان گفت که سیر فکری باطنی بر سه اصل «حرکت»، «فاصله» و «هدف» استوار است. با این توضیح کوتاه، می‌توان جریان درونی اندیشه انسان را به سه صورت مشخص طبقه‌بندی کرد که ما را از توضیح کمی در این مقاله باز می‌دارد و بحث در این باره در فرصتی دیگر به پایان می‌رسد.

4. سیر باطنی انسان، گاه در آیات افاکی و گاه در آیات نفس; به این معنا، تدبر در آسمان ها و زمین و نظمی که در دریاها و صحراها و گیاهان و حیوانات و آسمانیان وجود دارد، سالک را به وحدت حقیقی حق می رساند; در «سفر روانی» شخص خود را می شناسد; البته باید توجه داشت که شناخت مرد در کارگاه کالبد شکافی و علم به نظمی که ساختار بدنی او را تنظیم می کند نیز از سفرهای آیات آفاقی است; سیر تفکر در آیات روح، حقیقت انسان را روح و روان او معرفی می کند و بدن سایه متغیر روح است که در هر مستی شکلی متناسب با آن مستی به خود می گیرد.

سالک دیگری از خدا در سیر باطنی نفس، مشاهدات، یافته های عقل نظری و عملی، صفات جسمانی و روحی خود را مورد توجه قرار می دهد و بدین ترتیب به حقیقت خود و حقیقت خداوند منتهی می شود. البته این اولین معنای سفر روانی انسان است; از این حیث وقتی به سیر معنوی به معنای دقیق تری می پردازد، می فهمد که سیر در صفات جسمانی نیز نوعی سیر افق انسان است.

ماه رمضان فرصتی است برای توجه انسان به این سفر معنوی و معنوی…!

انتهای پیام/